افغانستان ته زیاتې ستونزې مخته پرتې دي . تر ټولو ستر مشکل د ملي فکتور په توګه د پياوړو سرترسرې دموکراتیکو او وطنپالونکو ګوندونو نشوالی دی . له دې کبله په هېواد کې دموکراسې نه نهادینه کیږي او یو شمیر کړۍ او اشخاص ځان له قانون او قانونې ارګانونو څخه لوړ نیسې او هر ډول خپلسریو ته مخه کوي . که څه هم چې دا حالت د یو شمیر بهرنیو څرګندو ، په تیره بیا د سیمه ایزو مکارو کړیو په ګټه دی ، خو د بیا جوړیدونکې افغانستان له پاره ستر زیان اړولی شي . په تیرو ۵ لسیزو کې ، هر افغان مشر چې لږ څه افغانستان د اقتصادي ودې او د مالي دسیپلین د ټينګښت په لور برابر کړی یا له منځه تللی او یایې واکمنې د سترو ګواښونو سره مخامخ شوي ده . روڼ اندو او خلکو هم د بیلابیلو دلایلو له مخې ، له خپلو هغو مشرانو پوره او پر وخت ملاتړ نه دی کړی چې هغوي غوښتل افغانستان په خپلو امکاناتو یو متکې هېواد جوړ کړي . زه دا منم چې دې مشرانو به هم خپلې نیمګړتیاوې درلودلې ، خو که خلکو او روڼ اندو په شریکه له دغو اقداماتو ننګه کړي وئ او د هغې په پلې کولو کې یې خپله دنده سمه پلې کړي وئ ، افغانستان به داسې زیربناوي درلودلی چې ورانول یې جنګې کړیو ته اسان کار نه وئ . په تیرو څه د پاسه درې کلونو کې چې د افغانستان د اقتصادي ودې ، مالې دسیپلین د ټينګښت او پر کورنیو امکاناتو د اتکا اړوند ، نسبې ښه خوځښت پيل شو ی ، لېدل کیږي چې د سبوتاژ کوونکو په وړاندې د خلکو او روڼ اندو چلن د زیات ډاډ وړ نه دی . له دې کبله د سیمې او نړۍ په کمین کې ناستې کړۍ ، د ملامتۍ پړه یوازي په هغه چارواکو اچوې چې په دغو پریکړو کې عمده رول لوبوې . سمونونه او نوښتونه هغه وخت ښه پایله لري چې خلک او د ټولني اګا قشر ور څخه ملاتړ وکړي .
همدارنګه هغه هېوادونه چې د افغانستان په اقتصادي وده او مالي پياوړتیا کې مهمه برخه لري ، نه دې توانیدلې چې د سبوتاژ کوونکو په مخنیوي کې له افغان وطنپالونکو مشرانو څخه ملاتړ وکړي . دمدرحاله امریکا ، هندوستان او یو لړ نور غربې هېوادونه د افغانستان په اقتصادي وده کې د پام وړ پانګونه کوي ، خو د پانګونو په وړاندې د پرتو ګواښونو اړوند ډير لږ او یا هم هیڅ نه کوي . د پانګې د ضایع کېدو او په دې برخه کې د شوي فساد د پړې ګوته هغوي ته نیغیږي چې د پانګونې د جلبولو او مدیریت چارې ورتر غاړې دي . که لږ موضوع روښانه کړو ، وینو چې هندوستان د افغانستان په بیا جوړونه کې دریم ځاې لري ، خو کومه جګړه چې په افغانستان کې نښتې تر یوي کچې د پاکستان او هند د ګټو جګړه ده چې افغانان په کې د اور د لرګیو په توګه استعمالیږي ، خو د جرړې د بیخې ایستلو له پاره هندي لوری هغه ګامونه نه پورته کوي چې په افغانستان هندوستان دواړو کې د تلپاتې سولي د راستنولو لامل شي ! ورته حالت د امریکا او غرب په مرستو کې هم لېدل کیږي چې ، هر وخت د دې مرستو داستان د افغانانو له غوږونو تیرول کیږي او کله هم موضوع دومره توده شي چې سیګار هم په کې د خپلو ګوت نیونو تنده ماته کړي . خو که کوم افغان مشر بیا د مرستو د ضایع کېدو کورنې او بهرنې تخلف کوونکې ټينګ کړل ، بیا نه نړیواله ټولنه او نه هم تر یوي کچې افغان ولس او د هغې روڼ اندې د موضوع د تعقیب کوونکو تر څنګ ودریږې . که حالت په همدې شان ادامه وکړي ، ګومان نه کوم چې د هېوادوالو له منځ څخه به داسې مشر او چارواکی راووځې چې د وطنوالو د بشپړ باور څخه برخه من شي . په دغه لوبه کې د افغانستان ډير پوه او هوښیار شخصیتونه ورو ورو خپل اغیز له لاسه ورکوي او هغه کړۍ او عناصر ورځ تر بلې پياوړې کیږي څوک چې د سمونونو ، د اقتصادي ودي او مالي دسپلین پر خلاف عمل کوي او د فشار په وخت کې د خپلو کورنیو او بهرنیو ملاتړو ناپاکه غیږو ته ځانونه ورغورځوي . وضع دومره خرابه ده چې په نسبې ډول ښه مدیریت کوونکې چارواکې خپل کرکتر بدلولو ته مجبوریږي او د معامله کوونکو کړیو لورته د تمایل په فکر کې لویږي . زموږ جګړه زپلی ولس چې د زیاتو نورو ورته ستونزو سره مخامخ دی ، دا یو بل مشکل دی چې د هغوي په اوږو لا نور فشار زیاتوې . هېوادوال او د هغوي روڼ اندې باید وضعیت ته په کتو ، له خپلو هغو مشرانو او چارواکو ملاتړ وکړي چې د هېواد د سیاسي پوځي حالت تر څنګ د اقتصادي ودي او مالي دسپلین په هدف د وړ مدیریت ظرفیت او اراده لري . همدارنګه په حکومت او نړیواله ټولنه زور راوړې چې په هیڅ صورت د تخلف کوونکو خوا ونه نیسې او په هیڅ بهانه مفسدین او تخلف کوونکې د پنا اخستو چانس او ځاي ونه لري . همدارنګه له نړیوالي ټولني وغواړي ، که ریښتیا هم دوې له افغانستان سره د مرستې اراده لري او غواړي افغانان د دوي د مرستو منندوي او احسان من شي ، اړینه ده د هېواد دننه او بهر د هغو مرکزونو په له منځه وړلو کې د افغانانو سره مرسته وکړي ، کوم چې جګړه ، سیاسي ، اقتصادي او فرهنګي بې ثباتې له هغې ځایونو ، سرچینه نیسې .
همدارنګه د هېواد وطنپالونکو سیاسي ګوندونو ، مدنې ټولنو ته په کار ده چې د افغانستان او د هغې د هېوادپال تخصص لرونکې قشر او پاک لاسو ملي کادرونو په دفاع کې ودریږي او په دې مهمه برخه کې وطن له نورو ضایعاتو وژغوري .
په درناوی