نور محمد غفوری

افغانستان همدا اوس په سختو جګړو کې اخته او يو ډیر بې امنه هیواد دی چې په ډیر پیچلي سیاسي، اقتصادي، ټولنیز او  کلتوري وضعیت کې قرار لري. د افغاني ټولنې هر اړخ او ټول سکټورونه له ستونځو او بحران سره مخامخ دي. روان کړکیچ هم د افغانستان ټول خلک، ګاونډي هیوادونه، سیمه، نړیواله ټولنه او د اوسني دولت بین المللی پارتنران په تشویش کې اچولي او بحران هومره ژور او هر اړخیز دی چې په کوچنۍ لیکنه کښې یې په ټولو ابعادو رڼا نه شي اچول کیدای.

د افغانستان د بحران په سیاسي، اقتصادي، ټولنیز او کلتوري اړخ باندې یو ځای خبرې کول او په یوه مقاله کې په کامپلکسي ډَول یو له بله سره په تړلې توګه د موضوع څیړنه لوستونکو او په تیره بیا هغو ځوانانو ته چې په ۲۰۰۱ کال کې زیږیدلی، یا یې تر پنځلسو کالونو ټیټ عمر لاره او په دې موده کې یې په دې اړه ځانګړې پلټنې هم نه دي کړېِ؛ د پیښو جزیات او د هغو د ودې او تکامل د بهیر واضح تصویر په لاس نه شي ورکولای. له وطنپالو ځوانانو او د سیاست له مینه والو سره د خبرو اترو په جریان کې مې ددې اړتیا ولیده چې په دې هکله د ټولو لوستونکو له پاره د پوهې وړ لنډه، خو د ټولو له پاره د فهم وړ تاریخي- تحلیلي لیکنه وړاندې شي. زما له نظره ښه داده چې د افغاني ټولنې په هره غوره برخه، لکه سیاسی سکټور، اقتصادي سکټور، اجتماعی او ټولنیز سکټور، جدا جدا تاریخي تحلیل وړاندې شي، تر څو چې لوستونکي په هره برخه کې د حالاتو تاریخي مبدأ و پيژني او د پدیدو او پروسو اساسي تکاملي کرښه تعقیب کړای شي.

سیاسي نظام او د افغانستان د اوسني سیاسی نظام تاریخی شالید:

• سیاسي نظام او د هغه اجزاوې: په لنډه توګه ویلای شو چې سیاسی نظام په معین هیواد کې د انسانانو تر منځ هغه اړیکې په غیږ کې نیسي چې د دولتی چارو په ډول او سمون پورې اړه ولري. دلته دا موضوع طرحه کیږي چې د سیاسي ځواک په سر کې څوک، کومه ډله او کوم ګوند ځای ونیسي او د کومو موخو له پاره کار وکړي، د هیواد چارې څنګه مدیریت کړي او دولت په اقتصادی، ټولنیزو او کلتوري چارو کې څنګه موقف او اغیز ولري. د همداسې یو له بله سره متفاوتو نظرونو پر بنسټ مختلف سیاسي ګوندونه رامنځته کیږي.

عصری سیاسی نظام د هیواد د عامو چارو د سمون له پاره اساسي قانون لري او د هغو په چوکاټ کې بیا په هیواد کې د ټولنیزو اړیکو د هرې فرعي څانګې د سمون له پاره نور قوانین جوړیږي.

د عصري سیاسي نظام غوره جوړوونکی برخې دولت او سیاسي ګوندونه دي چې دولت پخپله درې غوره برخې، مقننه قوه (پارلمان) اجرائیه قوه (حکومت) او قضائیه قوه (ستره محکمه) لري. سیاسي ګوندونه په عصری سیاسی نظام کې د خلکو د سیاسي ارادې په جوړولو، د ټولنیز شعور په لوړولو او د ولس د تودو او دولت تر منځ د پلونو او اړیکو د جوړولو رول لوبوي. مطبوعات هم د ملت د ارادې په تشکل او جوړونه کې غوره رول لوبوي.

• د افغانستان د اوسني سیاسی نظام تاریخی شالید: د افغانستان د اوسني سیاسي نظام د بنسټ ډبره په ۲۰۰۱ کال کې په جرمني کې د بُن د کنفرانس لخوا کيښودل شوه.

کله چې په ۲۰۰۱ م کال کې د نیویارک جوړه تجارتی برجونه د سپتمر د میاشتې په یوولسمه نېټه په یوه هوایی تروریستی برید کې ونړيدل او د پنتاګون ماڼۍ زیان ولید، داسې و انګیرل شوه چې دا تروریستی بریدونه د القاعدې د تروریستي شبکې د مشر اسامه  بن لادن لخوا تنظیم شوي. ولسمشر بوش په امریکا کې جګړه ایز وضعیت اعلان کړ، ویې ویل چې د ناتو ټول هیوادونه د تړون د قرارداد له مخې مکلف دی چې په دې جنګ کې ورسره ملګرتیا وکړي. د تجارتي برجونو نړول یې پر امریکا پوځي حمله او د ناتو غړي هیوادونه یې د امریکا په ننګه مکلف وبلل.

اسامه بن لادن چې د شلمې پیړۍ په اتمه لسیزه کې د مجاهدینو د مرستې له پاره افغانستان ته راغلی و، په دې وخت کې په افغانستان کې اوسیده. د ۲۰۰۱ کال د سپتمبر د پيښې په درشل کې د افغانستان د ځمکې په سلو کې تر نوي (۹۰) زیاته برخه د طالبانو په اختیار کې او پاته د برهان الدین رباني تر مشرۍ لاندې حکومت تر ولکې لاندې وه. د القاعدې مشر اسامه بن لادن د طالبانو تر اغیزې لاندې ساحه کې په افغانستان کې اوسیده. طالبانو سره ددې چې د افغانستان په ډیره جغرافیایي ساحه او د افغانستان د نفوسو پر اکثریت حاکمیت کاوه، خو دولت یې یوازې د پاکستان، سعودی عربستان او قطر لخوا په رسمیت پیژندل شوی و. نورو هیوادونو د دوی دولت په رسمیت نه پيژاند. په ملګرو ملتونو کې د افغانستان چوکۍ هم د برهان الدین ربانی د حکومت له استازي سره وه.

لنډه دا چې امریکا ددې پیښې د غچ اخیستلو په خاطر په افغانستان کې د بن لادن د شتون او ښکار کولو له کبله د انګلیس په ملګرتیا په افغانستان نظامی یرغل وکړ، د طالبانو رژیم یې ړنګ کړ. د هغوی تر یرغل وروسته د څو ورځو په اوږدو کې ملګرو ملتونو د افغانستان د موضوع په اړه پریکړه وکړه او په افغانستان کې یې د دولت او نظام د جوړولو دنده پخپله غاړه واخیسته.

له دې پریکړې سره بې له ځنډه د نړیوالې ټولنې لخوا موضوع داسې واوښته چې په افغانستان کې دولت نشته او یا افغانستان د مشروع قوی مرکزي دولت او منظم سیاسی انتظام له کمبود سره مخامخ دی. څرنګه چې د ملګرو ملتونو له دندو څخه یوه دا هم ده چې له هغو هیوادونو سره د سیاسی نظام او مدرن دولت په راجوړولو او غښتلتیا کې مرسته کوي، کوم چې دولتی سیستم یې له کاره لویدلی او یا ضعیف او ناکاره دولتونه ولري او د داسې ناکاره ، ناکام او ضعیف دولت شتون د همغه هیواد د خلکو د ځان او شتمنیو مصئونیت نه شی نیولای، خلک یې پخپل منځ کې په جګړو اخته وي، د کار موندنې، د ژوند د معیشت د تأمین او  د ټولنیز پرمختګ شرایط نه شی ورته برابرولای. په معین هیواد کې د کارنده دولت نه شتون او یا د داسې ضعیف دولت موجودیت چې پخپله ټولنه کې حکم ونه شی چلولای، د بې نظمیو او انارشۍ مخه ونه شی نیولای؛ کیدای شی چې د سیمې او نړۍ له پاره د خطر او نا آرامۍ منبع شي. نو ځکه باید د ملګرو ملتونو نړیواله موسسه ورسره د مشروع، قانونمند او توانمند دولت په جوړولو او غښتلی کولو کې مرسته وکړي. په دې وخت کې زموږ د هیواد له پاره هم موضوع داسې مطرح شوه چې افغانان پخپله خپلې ستونځې نه شی حل کولای، له جګړو لاس نه اخلی او یو مشروع  قوی دولت نه شی جوړولای، نو ځکه لازمه ده چې د ملګرو ملتو تر حمایت لاندې او د نړیوالو په مرستو ورته مدرن او غښتلی ټولنیز، اقتصادي او سیاسي نظام جوړ شي.

د همدې حقوقي، تیوریکي او نظری طرحو تر سیوری لاندې امریکا او ناتو خپل پوځي شتون په افغانستان کې توجِهْ کړ او توجِهْ کوي یې. له ۲۰۰۱ م کال را پدې خوا د امریکا او ناتو د نظامیانو موجودیت او د یوناما په «چوکاټ» کې د دولت په جوړولو او د افرادو په مقررولو او لرې کولو کې د امریکا امر او نهیې د هیواد د اشغال علامه نه بولي، بلکې د ملګرو ملتونو د واکونو په چوکاټ کې د نړیوالو مسئولیتونو، دندو، او پریکړو د تطبیق وسیله ګڼي. کله چې د بن کنفرانس د ملګرو ملتونو د پریکړې پربنسټ او د هغو تر مدیریت لاندې جوړ شو، د افغانستان له پاره یې د یو لړ کارونو د انجام له پاره وعدې او پریکړې وکړې چې په راتلونکې لیکنه کې به ورباندې بحث وکړو.

نور محمد غفوری

20.06.2020

.صافی

هموطنان تشنه به صلح افغانستان به این امید بودند که توافق میان امریکا و طالبان به آنها امن و آرامي به ارمغان آورده، حد اقل آتش بس نسبی برقرار خواهد شد. اما کشتار بیرحمانه بیشتر ازپنجصد افغان از تاریخ امضای توافقنامه ، خیال های صلح زودرس مردم را به ماتم مبدل ساخت. چرا چنین شد؟ چرا با امضای موافقتنامه، طالبان خود را فاتحین و امریکا را شکست خورده تبلیغ نموده، دولت افغان را «حکومت کابل خطاب نمودند»؟ بدلیل آنکه زمامداران امریکا،

حاکمیت ملی افغانها را به چشم حقارت نگریسته و منحیث طرف قانونی و حقوقی، شامل مذاکرات و توافقنامه نساختند؟

فرایند سیاست امریکا در ۱۹ سال:

امریکا ـ نتوانست پلان های نظامي واقتصادي نخستین خود را مبنی برمحو لانه های تروریسم ، استقرار دولت مقتدرمرکزي افغاني ، مبارزه قاطعانه با مواد مخدر و تطبیق موارد یکه در پیمان نظامي با افغانستان تعهد نموده بود، درعمل پیاده نماید.

امریکا ـ نتوانست بار سنگین مصارف اشغال افغانستان و حضور نظامي در منطقه را بدوش کشد. تقلیل مساعدت مالی به دستگاه دولتی و اردوی ملی افغان، اختصار هزینه جنگ با طالبان، جلوگیری از مصارف هنگفت پایگاه های ارتش آمریکا، بمنظور ارتقای شانس ترامپ در انتخابات ماه نوامبر ایالات متحده، مجموع این عوامل سبب شدند که آمریکا پلان جدید، پلان خروج نظامیان خود را طرح و مذاکرات خروج قوا و صلح با طالبان را به پیش برد.

امریکا ـ بفکر ان بود که دولت ناشی از نشست بن، متشکل ازتکنوکرات ها و مجاهدین باید درحمایت از ارتش آمریکا، ستراتیژي و منافع آمریکا را در منطقه حراست کند و در صورت تنش نظامي میان آمریکا و ایران، انتظار داشت تا دولت افغان آمادگي خود را از حمله احتمالي بر ایران بیان داشته و در پهلوی آمریکا بایستد، اما رییس جمهور اشرف غني اعلام نمود که خاک افغانستان علیه هیچ کشور مورد استفاده قرار داده نخواهد شد. چنین موضعگیری رییس دولت افغاني، و نمونه های نافرماني های مشابه یکجا با عوامل دیگر، امریکا را به این نتیجه زیانبار رساند تا در امر تشکیل حاکمیت ضعیف در افغانستان سعی نماید و مناسبات خود را به همکاری پاکستان با طالبان نزدیکتر سازد، تا آنجایی که پیشبرد پلان های ستراتیژیک آمریکا را در افغانستان و منطقه به طالبان واگذار نما ید.

طالبان ـ که بعد از سرکوب بیرحمانه امارت شان ، مدتی بعد از کنفرانس بن، توسط آی اس آی و احتمالأ سي آی ای، تجدید سازمان شدند، اکمالات سلاح و لوژستیک، مراکز تعلیمي ، مکتب های سربازگیری، استخبارات نظامي و پشتوانه مالي برایشان فراهم آوری شده و به قریه ها و واحد های دوردست اداري دولت افغانستان اعزام گردیدند، در مدت هجده سال جنگ چریکي با ارتش امریکا و اردوی افغان، به بخش کشور مسلط شدند.

طالبان ـ درین جهاد از همرزمی تمام گروه های رادیکال تروریستي پاکستاني و عربي، ایغورهای چینایي، اوزبک و چیچن برخوردار بوده و در کنار استفاده از اقتصاد جرمی ازحمایت مالی سخاوتمندانه شیخ ها و دولت های ثروتمند اسلامي مستفید بودند.

طالبان ـ با امضای توافقنامه خروج امریکا، خود را فاتحین اعلام داشته و احیای امارت اسلامي خود را مقدور پنداشتند، آنچه با عکس العمل جامعه افغان در داخل و کشورهای زیاد جهان مواجه شد، پروتو کول هایې هم مبنی بر عدم پذیرش احیای امارت اسلامي میان کشورها به امضارسید. اما در پشت پرده ، آنچه در اوآخر مذاکرات بوقوع پیوست، منجر به تیره شدن مناسبات داکتر خلیلزاد با داکتر اشرف غني (امریکا و دولت افغان) گردید، میتوان در تعهد یکجانبه خروج نیروهای امریکا بدون در نظرداشت پیمان ستراتژیک با دولت افغانستان، با شرط مقاطعه طالبان با القاعده و احتمالات نزدیک به یقین معاهدات پنهانی با گروه طالبان خلاصه کرد. آمریکایان جسته و گریخته اظهار نمودند، که جنگ با داعش و گروه های تروریستي دیگر را، به عهده طالبان ، بمثابه نیروی نیابتی خویش، گذاشتند. چنانچه رییس بلک واټرآمریکا ایریک پرینس، که جنگجویان اجیر را به کشورها در بدل پول گزاف اعزام میدارد، در جلسه ای در مسکوصاف و صریح اظهار نمود، که دولت امریکا مارا به افغانستان استخدام ننمود، چون وظیفه بلک واټر را به طالبان محول نمودند، تا با تروریزم در افغانستان بجنگند.

این چنین همدستي امریکا، طالبان و پاکستان خلاف منافع ملی کشور ما بوده و خطر آن وجود دارد که کشور ما را به مرکز تقابل میان ابرقدرتها و میدان جنگ های تروریستی و استخباراتی کشورهای منطقه مبدل سازد. معلوم است، در شرایطې که امریکا در افغانستان حضور نظامي نه داشته باشد ، مدیریت اکمالاتي و سوق الجیشي این ماموریت بدوش پاکستان خواهد بود.

پاکستان ـ که دایمأ خواستار دولت افغاني ضعیف و تحت اثر سیاسی خود است ، از طریق همکاری در امور نظامي و عملیاتي با طالبان، دست باز در امور سیاسی و نظامي کشور ما خواهد داشت.

حکومت افغانستان ـ در راس داکتر اشرف غنی، در نتیجه فشارهای امریکا و سائرین بلاخره همانند شش سال قبل از دو تیم متخاصم انتخاباتي تشکیل یافت و به دادن سهم

۵۰٪ تن در داد . هر چند این مشارکت با رهبران نیرومند جهادي، خاطر مشوش شهروندان افغانستان را از آغاز احتمالی جنگهای داخلي، راحت نمود، و «دوستان» خارجي منوط به تمام جوانب ذ یدخل راضي گشتند، ولی ازجهت دیگر؛ دو پیامد آتي مایه ای نگراني است:

۱ـ قشر حاکم جهادي، فرا قانون، زورگو وغاصب دوباره جایگاه خود را در قدرت دولتي تحکیم بخشیدند. چه بسا که رهبران ارشد متقاعد جهادي دو باره در شورای عالي دولتي مقام ومسند رسمي و مؤثر بدست آوردند.

۲ ـ بدتر اینکه، موضع حکومت سیکولار و متمدن دوکتور غني با تمام کانون های مدني و دموکراتیک آن، در برابر اسلام سیاسي ( مجاهدین جمع طالبان)، در اقلیت (یک چهارم) قرار خواهد گرفت. یعنی اکنون در حکومت مشارکتي با جهادي ها، پنجاه در صد یعنی نصف شد، و در نتیجه بهترین صلح با طالبان، یعنی پذیرش نصف قدرت دولتي توسط طلبای کرام، حکومت دوباره نصف شده و این سهمیه به ربع نزول خواهد کرد.

کوتاه سخن؛ یک: صلح موقتي و کاهش خشونت برای شهروندان کشور بمیان خواهد آمد.

دو: تفرقه ملي، قومي، سمتي و مذهبي، میان صاحبان کرسي، قدرتمندان و ثروتمندان تشدید خواهد شد.

سه: اتحاد طالبان ـ امریکا ـ پاکستان، پیامدهای نامطلوب برای ایجاد دولت متمدن و نیرومند افغانستان خواهد داشت.

چهار: اشرافیت نو ظهور جهادي، موضع خود را در استبلشمنت، دستگاه دولت، منحیث ایلیت، قشر حاکمه تثبیت و تحکیم نمود، که نمیتواند نوید خوبی برای حقوق مدني و دموکراتیک شهروندان باشد.

پنج: برنامه های سازنده داکتر اشرف غني، در جهت تقویه ای دولت مرکزي، تحکیم ستون های اقتصادي و مهار کردن مافیای فساد، زورگویان و غاصبین اموال مردم، که آرزوی تعداد کثیر روشنفکران و اهالی کشور است ، نخواهد توانست از حمایت نیرومند داخلی و خارجی برخوردار گردد . مثل اینکه سرنوشت میهن ما چنان رقم خورده، که همسایگان و ابر قدرت ها ایجاد دولت نیرومند را در افغانستان پسند ندارند و خود باید در مورد تشکیل هیأت دولت برای ما تعین تکلیف کنند . داکتر اعظم سیستاني، اخیرأ در مقاله ای، اشرف غني را «رییس جمهور آهنین» خواند. چنانچه دیده میشود ، تلاشها در جریان است تا این آهن را در کوره ی جنگها و فشارهای ابر قدرت ها، که همه با یک صدا بر خلافش ایستاده اند، ذوب نمایند . ولی امید بر آنست که در صورت حمایت بی

در ِیغ مردم افغانستان دوکتور غنی با افکار قیلسوفانه و راهکارهای مد برانه و دستان پاک ، به فولاد ناب مبدل شد ه و کشور را به راه تمدن ورفاه همگاني خواهد رساند.

بر روشنفکران و احزاب ملی و مترقیست تا هرشخصیتی را، که درراه تامین صلح دایمي صادقانه تلاش ورزد و دولت را از وجود مفسدان و استفاده جویان پاک سازد، یاری رسانند . عید تان نیک ومبارک باد. از آفت ترور و کرونا در پناه خداوند ج باشید. ۱۳۹۹/۳

م.صافی.

نوروهاب څپاند

په تیرو څه د پاسه څلورو لسیزو کې چې د جګړه زپلې افغانستان د سولي بهیر پيل شوی، جګړي زور اخیستی، د تیرې کوونکو ګاونډيانو او د هېواد په جګړه کې د ښکیلو جګړه مارو کړیو ناروا سیالیو او لاسوهنو زور موندلی. چې له ناوړه اغیزو یي د سولي بهیرونه ودریدلې او یا له مینځه تللې دي.د افغانستان د ستونزي سیاسي حل په موخه د ژنیو خبري اتري چې د ۱۹۸۸ م کال اپریل په ۱۴ مه د یوه تړون د لاسلیک کېدو لامل وګرځېد خو پلی نه شو څرګنده بیلګه بللی شو . اوس چې بیا د هېواد د سولي يو کاواکه هوکړه لیک له قابو دوه کاله چنو وهلو وروسته د ۲۰۲۰ م کال د فبروري په ۲۹ مه لاسلیک شو یوه بله بې بریا بیلګه بللی شو چې تاداو یي له لمړی ورځې کوږ ایښودل شوی او د پلي کېدو هیڅ ډاډ يي نشته. د سولي په دواړو بهیرونو کې د افغان حکومتونو او د جګړي اصلي غاړو استازو ته د خبرو اترو په میزونو کې د ګډون زمینه نه ده برابره شوي. ځکه د سولي په لمړي بهیر کې امریکا او د ړنګ شوروي استازو او د سولي په دویم بهیر کې امریکا او طالب مشرانو خبري اترو کې برخه لرله. د سولي په دواړو بهیرونو کې د امریکا متحده ایالاتو استازو هڅه کړي چې که د افغانستان د دولتي او ټولنیز جوړښت د ویجاړیدو په بیه هم تمامیږي خپلي ګټي خوندي کړي. نو ځکه یي په افغانستان کې د سولي د راوستلو پر ځاي زموږ په خاوره کې ړنګ شوروي ته لینګته کیښوده چې په پایله کې شورویان په ژوبل ژور حالت کې ووتل او څه موده وروسته یي افغاني دولت نسکور کړو چې د ټولني د ژوند ټولې ادانې ورسره یو ځاي ونړیدي. د تیرې لوبې په تعقیب دا دی دویمه لوبه هم په ډيره ځيرکۍ روانه ده چې د افغانانو نسبتن ځان نیولی مشروع دولت، چې د هېواد د اساسي قانون پر ستنو بنا شوی او د ملګرو ملتونو په ګډون په نړۍ کې د ۷۰ په شاوخوا کې سیاسي استازولی لري او تازه یي د ولسمشرۍ ټاکنو له لاري ولسمشر غوره کړی دی، ونه توانیدو د دوحي په خبرو اترو کې شریک شي او د اړتیا له مخې د سولي په بهیر کې د افغانستان د پرګنو او بیلا بیلو قشرونو نظریي او غوښتنې د خبرو اترو په څو ګونو پړاونو کې مطرح کړي. د اریانتیا خبره دا چې یاغې طالب افغان مشروع واکمنې تر دې دمه په رسمیت نه پيژنې!!! غربې میډيا طالب د افغانستان په ۷۰ سلنه خاوره واکمن بولې، حال دا چې د ټولو ولایتونو او ځينو مهمو ولسوالیو مرکزونه چې لږ تر لږه ورکې د ۲۰ یا ۲۲ میلیونو په شاوخوا کې هېوادوال اوسیږي د دولت تر بشپړ یا قسمي کنټرول لاندې دي. هواي ډګرونه، بندرونه، لوي لاري په عمده ډول د دولت په لاس کې دي، خو بیا هم غربي، روسي، ایراني او پاکستاني میډيا طالبانو ته د زمري بریتونه ږدې او هغوي هڅوي چې په زور د افغانستان انتخابې حکومت راوپرزوي. په همدې موخه د دوحي په خبرو کې افغان حکومت څنډي ته ټيله شو ، د ولسمشرۍ له پاره ټاکنې ناممکنې وبلل شوي، کله چې د یو لړ کوښښونو په لړ کې ټاکنې وشوي خو په لوي لاس د ولسمشرۍ د دوه تحلیفونو مراسم نیول وهڅول شول. له دې وروسته د جوړجاړیو په داسې بڼو زور راوړل شو چې د بهرنیو لاسوهنو له پاره مساعدې لاري پرانیزي. د مرستو لږولو او د موازې حرکتونو تشویقولو په څنګ کې، طالبانو ته شین چراغ ورکړل شو څو د ډيرو پيچلو بریدونو په تر سره کولو سره د افغانستان خلک او حکومت ته ګواښ وکړي چې که نیولي موضع بدله نه کړي له نورو بیرحمه یرغلونو سره هم مخامخ کېدلی شي. دغه ناوړه وضعیت او د هغې د مجریانو په وړاندي د سولي بهیر د کږې سمت نیونې له پيله بیا تر وروستیو ګواښونو پوري په ټولنیزو رسنیو کې د هېواد خلکو په تیره بیا هېوادنیو او ډموکراټيکو سیاسي، فرهنګي او اجتماعي ټولنو سخت او هر اړخیز غبرګونونه وښودل. د غبرګونونو ډيره مهمې بیلګې د مشورتې لوي جرګي، د دیني عالمانو او ښځو د مشورتې جرګو او نورو  ناستو جوړیدل یادولی شو چې د سولي بهیر په ډيرو خطيرو شیبو کې یي حکومت ته د خلکو په استازولی مهمې مشوري او سپارښتنې وړاندې کړي او همدارنګه ډيرئ خلکو په ځانګړې توګه روڼ اندو په رسنیو کې د سولي بهیر د مخته وړونکو په اصلي لو بغاړو داسې ګوت نیونې وکړي چې ځينو شیبو کې یي هغوي شاته تګ ته مجبور کړل تر څو هر څه د طالب او امریکا په خوښه نه بلکه لږ تر لږه د سولي په کار کې د خلکو وړاندیزونه هم په نظر کې ونیول شي. که څه هم چې ټاکنې وشوي، ټاکلی ولسمشر مالوم شو خو په دولت کې د واک د موازې مرکزونو شتون د پایښت او په ټوله کې د واک د یوه داسې مثلث له پاره هڅه روانه وه چې یوه څوکه يي په حکومت، بله څوکه یي د چا خبره د حکومت په اپوزیسیون او دریمه څوکه یي په طالب ډکه کړي. په اوږده واټن کې په طبیعي توګه د داسې یو مثلث په چوکاټ کې ګډ حکومت به ډیر کمزوری، د ستونزو ډک او د تصمیم نیولو قابلیت نه لرونکی وي. که څه هم چې د ارګ او سپيدار تر منځ موافقې دا سناریو لږ شاته کړه خو په ټولیزه توګه خطر له مینځه نه دی تللی. که د امریکا طالبانو هوکړي د پلې کولو له پاره سپيدار د خلیلزاد په پل ګام په ګام مخته ولاړ شي، د خلکو وړاندیزونو ته شا شي، د ارګ هڅو ته د ارزښت په سترګو ونه ګوري، د طالبانو په خپلسریو غوږونه کاڼه کړي، لیري نه ده چې د طالب او سپيدار په نږدې کېدو چې د امریکا پاکستان، ایران او روسییي غوښتنه هم ده حکومت یو وارې بیا څنډي ته ټيل وهل شي او د پورته یاد شوي مثلث په چوکاټ کې کمزوری حکومت د افغانستان په خلکو وتپل شي! د امریکا طالبانو د خبرو اترو له پيل څخه بیا تر اوسه دهېواد خلکو، په تیره بیا وطنپالونکو مدني، سیاسي ټولنو ، اغیز لرونکو شخصیتونو او په حکومت کې ملتپاله سمت لرونکې برخې د ولسمشر په ګډون ښه زور اچولی چې د سولي بهیر سالمه سمت نیونه وکړي. دمګړۍ یو ځلې بیا داسې شیبه رامنځته شوي چې د افغانستان خلک په ځانګړي توګه هېوادنې روڼ اندي، حکومت د امریکا طالبانو هوکړي پلې کېدو ته د افغانستان د ملي ګټو په چوکاټ کې کار وکړي. اجازه ورنه کړي په هوکړه کې امریکا، ایران، روسییه خاصتن پاکستان د اجاره شوي طالب، داعش په شتون کې ګټه وکړي او افغانستان په نوي مصیبت ګرفتار شي. که هر څومره هېوادنې مدني سیاسي نهادونه او شخصیتونه ځانګړې ګټې یوي خوا ته کړي، په حکومت او نړیواله ټولنه زور راوړي چې د طالبانو سره جوړ جاړی یوازې د افغانانو د ملي ګټو په چوکاټ کې وشي، موږ له هغې سیمه ایزي او نړیوالي سناریو خلاصون مومو چې د افغانانو او د هغوي د هېواد د تضعیف په موخه لا له وړاندې جوړه او پلې کېدو ته وړاندې کېدونکې ده.

افغانستان د بریتانیا د ځمکنې مساحت درې چنده لوي هېواد دی، خو نفوس یي بیا د دې هېواد نیمایي برخه جوړوي. د وروستیو احصائيو له مخې افغانان ستراتیژيکه او شتمنه جغرافیه لري. که زموږ هېوادوال پریښودل شي چې په خپلو امکاناتو متکې او ودان هېواد ولري، لیرې نه ده چې په یوه یا دوه لسیزو کې خپلې ستونزي هوارولی شي. خو بهرنۍ لاسوهنې، د مداخلې د امسا په توګه د کورنیو زورواکو او مافیا شتون ، د خلکو وروسته پاتېوالې او د دموکراتیکو وطنپالونکو ځواکونو انقطاب زمینه برابره کړي چې افغانان تر دې کچې محتاج شي، چې هر سهار د ترمپ د ټویټونو پر بنسټ د خپل ژوند او هېواد د وړاندې بیولو څرنګوالی وټاکې!!! دا هیڅکله او په هیڅ ډول د زغم وړ نه ده! ملک زما واک یي د بل!! شته زما خو دویشولو واک یي د بل!!

دلته دی چې په افغانستان کې قیامت جوړ دی، د انسانانو د وژلو څخه نیولې بیا د بنیادونو تر ورانولو پورې یوه ستره توطيه روانه ده. د امریکا طالب له هوکړه لیک وروسته چې کومه مرګ ژوبله تر دې دمه افغانانو ته اوښتې، څرګندوي چې په جګړه کې ښکیل هیڅ يوه خوا د افغانستان او افغانانو پروا نه لري، هره خوا د خپلو او یا د ملاتړو د ګټو د ساتلو په فکر کې دي.

له روان ناورین څخه د وتلو یوازنی لار دا ده چې، د یو مقدار زیان په منلو سره د افغانستان په اوسنۍ جغرافیه کې د ټولو اوسیدونکو قومونو ، قشرونو ، ګروپونو تر منځ يووالی ټينګ شي او په خپلو زیرمو ژر تر ژره د متکې کېدو له پاره له ټولو وسایلو ګټه پورته شي او د احسان اچولو هغې لړۍ ته د پاې ټکی کیښودل شي چې د ستړو امریکایانو او غربیانو په بې محتوا ټویټونو کې له ورایه څرګندیږي.

په دې توګه د داسې یوې سترې موخې سرته رسېدو له پاره د اجماع رامنځته کوونې دنده د وطنپالونکو ځواکونو په اوږو ایښودل کیږي. هیله ده زموږ د ګوند د افغانستان د ملي ترقۍ ګوند په ګډون ټول خیر اندیش او هېوادنې قوتونه په یوه لیکه کې د مطرح موخې د پلې کېدو له پاره سره یو موټی شي.

په دې توګه اوسنی کړکیچن وضعیت بدلون مومې او افغانستان د یوي روښانه راتلونکې په لور رهې کېدلی شي.

حکيم روان

د امريکا جمهور رئيس ټرامپ تر ده د مخه امريکايي رهبران له دې امله احمقان وبلل چې پاکستان ته يې ملياردونه ډالر مرستې ورکولې ، خو پاکستان په مقابل کې تروريستان روزل ، تر څو امريکايي موخې په نښه کړي . دا دی اوس بيا پاکستان وکولای شوه چې ټرامپ د ده د اسلافو په شان تر هغه احمق کړي، څو د پاکستان او تروريستانو په وړاندې ګونډه ووهي .

مونږ افغانان ښاغلی خليلزاد ته د دې حقيقت بيانول غواړو چې ، طالب ، داعش ، لشکر طيبه ، او لسګونه نورې وسله والې تروريستی ډلې او وحشی ګلې د يوې مور زامن دي . داعش د هماغې مور په غيږ کې روزل شوی ، په کومه کې چې طالب روزل شوی دی . د ټولو تروريستانو مور د پاکستان آی اس آی ده . د طالب او داعش ليکې د آی اس آی له خوا د روزل شوو تروريستانو په ذريعه ډکيږي .

خليلزاد په دې ټکی ټينګار کوي چې د دشت برچي پر روغتون او په ننګرهار کې بريد طالبانو نه دی کړی ، ښه دا فرض محال به ومنو ، خو په ګرديز کې بريد خو طالبانو ومانه . د ګرديزځان مرګی بريد د دشت برچی پر روغتون له ځان مرګی بريده څه توپير لري ؟ آيا خليلزاد د طالبانو سره د خپل تسليم خط له امله د ګرديز جنايت ته د تقدس په سترګه ګوري ؟ د ګرديز د ځان مرګی جنايت ، د دشت برچی د ځان مرګی بوږنوونکی جنايت او د ننګرهارد ځان مرګی وحشت تر منځ توپير د خليلزاد له نظره څه شی دی ؟ مونږ يې په توپير نه پوهيږو ، که په امريکايي قاموس کې يې توپير وي ، مونږ ته دې توضيح کړي !

داعش او طالب دواړه د آی اس آی په فرمان او هدايت په افغانستان کې وينې تويوي . په خواشينۍ سره خليلزاد هم د آی اس آی په شان تروريستان په ښو او بدو تروريستانو ويشی . مانا دا چې طالبان ښه دی د افغانانو د وژلو حق لري ، خو بد داعشيان دا حق نه لري!؟!؟ خو د افغانانو په نزد په تروريستانو کې ښه نه شته ټول بد دي .

راځو د سولې په هکله : خليلزاد کله وايي چې داعش د طالبانو او افغان دولت تر منځ د سولې مخالف دی او کله له ډېره سخاوته افغان دولت هم د سولې د مخالفت په تور تورنوي . خو حقيقت دا دی چې داعش په يوه وخت کې د افغان حکومت سره په څو ولاياتو کې نه شی جنګيدلای ، ولی طالبان هره ورځ په څو ولاياتو کې جنګی جنايت کوي او افغانان وژني . نو چې طالبان شته د سولې بل ورانکار دښمن ته اړتيا څه ده ؟؟؟ د خليلزاد او طالبانو دې په ياد وي چې د سولې په اړه د افغان دولت دريځ د لمر په شان روښانه دريځ دی . افغان دولت او افغان ولس د جنګ بيه په وينو او سرونو پرې کوي . که څوک سولې ته اړتيا لری نو هغه افغان ولس او افغان دولت دی . خو افغان دولت مکلف دی چې د طالب تروريستانو بريدونه او د خليلزاد او آی اس آی ګډې توطئې شنډې کړي . په حيرانتيا سره د خليلزاد ، طالب او آی اس آی ژبې سره يو دي . درې واړه افغان دولت د سولې مخالف بولي . دا په داسې حال کې ده چې افغان دولت هره ورځ طالب تروريستانو ته د اوربند وړانديز کوي او طالبان په جګړې، بريدونو او وژنو اصرار کوي . افغان ولس وليدل چې طالب تروريستانو حتی د روژې د مبارکې مياشتې په پار هم د اوربند له پاره د افغان ولسمشر دوکتور اشرف غنی وړانديز ونه مانه . طالبانو وښوده چې روژه ، اسلام او اسلاميت افغانيت او انسانيت طالبانو ته د يو وار نصوارو اهميت هم نه لري .  خو بيا هم خليلزاد هڅه کوي څو د طالبانو له پاره په دوو ګوتو لمر پټ کړي . د امريکا د بلايک واټر ږيرور سربازان ( طالبان ) په دوحه کې د څلورو څلورو ښځو څښتن اسلامی ټيکه داران او د هغو ملاتړي اوس خلکو پيژندلی دي .

ښاغلی خليلزاد ! د ښاغلی ټرامپ په اصطلاح خپلو امريکايي « احمقانو» ته ووايه چې افغانستان دې جهادی لنډغرو او طالبی وحشيانو ته په امتياز نه ورکولو نه ګواښي . افغانان د پاکستان ( نړيوال تروريسم ) او د هغو د طالبی او داعشی څانګو اولسګونو نورو تروريستی ډلو سره د مبارزې په لومړۍ ليکه کې ولاړ دي ، خو که د سخت دريځو او تروريستانو لاس ستاسو تر ګريوان در ورسيد ، طبيعی کرونا خو په ګونډو کړي ياست ، خو تروريستی کرونا به مو نيست او نابود کړي او د دې تېروتنو او ګواښونو د سمون چانس به درڅخه واخلي . فکر مه کوئ چې مغرور زبرځواکونه عقلانيت ته اړتيا نه لري . داسې چلند د کوپړيو په قيمت تماميږي . زبرځواک ځکه د تروريسم سره په اته لس کلنه جګړه کې په ګونډو دی چې د عقلانيت زرين اصل يې هېر کړی . له عقلانيت څخه پيروي حکم کوي ، څو د نړيوال تروريسم ( پاکستان ) او د هغو د ګوډاګيانو په وړاندې د سوبمنې مبارزې له پاره د افغان مظلوم خو با حکمته ولس اوسپنيزې ارادې او د هغو د سپين ږيری او متفکر ولسمشر دوکتور غنی حکيمانه پرېکړو ته درناوی وشي .

تل دې وي ، آزاد دې وي ، آباد دې وي افغانستان !