د افغانستان حالاتو ته ځغلنده کتنه

نور محمد غفوری20117410_1612175422148826_1692773685_n

افغانستان همدا اوس په سختو جګړو کې اخته او يو ډیر بې امنه هیواد دی چې په ډیر پیچلي سیاسي، اقتصادي، ټولنیز او  کلتوري وضعیت کې قرار لري. د افغاني ټولنې هر اړخ او ټول سکټورونه له ستونځو او بحران سره مخامخ دي. روان کړکیچ هم د افغانستان ټول خلک، ګاونډي هیوادونه، سیمه، نړیواله ټولنه او د اوسني دولت بین المللی پارتنران په تشویش کې اچولي او بحران هومره ژور او هر اړخیز دی چې په کوچنۍ لیکنه کښې یې په ټولو ابعادو رڼا نه شي اچول کیدای.

د افغانستان د بحران په سیاسي، اقتصادي، ټولنیز او کلتوري اړخ باندې یو ځای خبرې کول او په یوه مقاله کې په کامپلکسي ډَول یو له بله سره په تړلې توګه د موضوع څیړنه لوستونکو او په تیره بیا هغو ځوانانو ته چې په ۲۰۰۱ کال کې زیږیدلی، یا یې تر پنځلسو کالونو ټیټ عمر لاره او په دې موده کې یې په دې اړه ځانګړې پلټنې هم نه دي کړېِ؛ د پیښو جزیات او د هغو د ودې او تکامل د بهیر واضح تصویر په لاس نه شي ورکولای. له وطنپالو ځوانانو او د سیاست له مینه والو سره د خبرو اترو په جریان کې مې ددې اړتیا ولیده چې په دې هکله د ټولو لوستونکو له پاره د پوهې وړ لنډه، خو د ټولو له پاره د فهم وړ تاریخي- تحلیلي لیکنه وړاندې شي. زما له نظره ښه داده چې د افغاني ټولنې په هره غوره برخه، لکه سیاسی سکټور، اقتصادي سکټور، اجتماعی او ټولنیز سکټور، جدا جدا تاریخي تحلیل وړاندې شي، تر څو چې لوستونکي په هره برخه کې د حالاتو تاریخي مبدأ و پيژني او د پدیدو او پروسو اساسي تکاملي کرښه تعقیب کړای شي.

سیاسي نظام او د افغانستان د اوسني سیاسی نظام تاریخی شالید:

  • سیاسي نظام او د هغه اجزاوې: په لنډه توګه ویلای شو چې سیاسی نظام په معین هیواد کې د انسانانو تر منځ هغه اړیکې په غیږ کې نیسي چې د دولتی چارو په ډول او سمون پورې اړه ولري. دلته دا موضوع طرحه کیږي چې د سیاسي ځواک په سر کې څوک، کومه ډله او کوم ګوند ځای ونیسي او د کومو موخو له پاره کار وکړي، د هیواد چارې څنګه مدیریت کړي او دولت په اقتصادی، ټولنیزو او کلتوري چارو کې څنګه موقف او اغیز ولري. د همداسې یو له بله سره متفاوتو نظرونو پر بنسټ مختلف سیاسي ګوندونه رامنځته کیږي.

عصری سیاسی نظام د هیواد د عامو چارو د سمون له پاره اساسي قانون لري او د هغو په چوکاټ کې بیا په هیواد کې د ټولنیزو اړیکو د هرې فرعي څانګې د سمون له پاره نور قوانین جوړیږي.

د عصري سیاسي نظام غوره جوړوونکی برخې دولت او سیاسي ګوندونه دي چې دولت پخپله درې غوره برخې، مقننه قوه (پارلمان) اجرائیه قوه (حکومت) او قضائیه قوه (ستره محکمه) لري. سیاسي ګوندونه په عصری سیاسی نظام کې د خلکو د سیاسي ارادې په جوړولو، د ټولنیز شعور په لوړولو او د ولس د تودو او دولت تر منځ د پلونو او اړیکو د جوړولو رول لوبوي. مطبوعات هم د ملت د ارادې په تشکل او جوړونه کې غوره رول لوبوي.

  • د افغانستان د اوسني سیاسی نظام تاریخی شالید: د افغانستان د اوسني سیاسي نظام د بنسټ ډبره په ۲۰۰۱ کال کې په جرمني کې د بُن د کنفرانس لخوا کيښودل شوه.

کله چې په ۲۰۰۱ م کال کې د نیویارک جوړه تجارتی برجونه د سپتمر د میاشتې په یوولسمه نېټه په یوه هوایی تروریستی برید کې ونړيدل او د پنتاګون ماڼۍ زیان ولید، داسې و انګیرل شوه چې دا تروریستی بریدونه د القاعدې د تروریستي شبکې د مشر اسامه  بن لادن لخوا تنظیم شوي. ولسمشر بوش په امریکا کې جګړه ایز وضعیت اعلان کړ، ویې ویل چې د ناتو ټول هیوادونه د تړون د قرارداد له مخې مکلف دی چې په دې جنګ کې ورسره ملګرتیا وکړي. د تجارتي برجونو نړول یې پر امریکا پوځي حمله او د ناتو غړي هیوادونه یې د امریکا په ننګه مکلف وبلل.

اسامه بن لادن چې د شلمې پیړۍ په اتمه لسیزه کې د مجاهدینو د مرستې له پاره افغانستان ته راغلی و، په دې وخت کې په افغانستان کې اوسیده. د ۲۰۰۱ کال د سپتمبر د پيښې په درشل کې د افغانستان د ځمکې په سلو کې تر نوي (۹۰) زیاته برخه د طالبانو په اختیار کې او پاته د برهان الدین رباني تر مشرۍ لاندې حکومت تر ولکې لاندې وه. د القاعدې مشر اسامه بن لادن د طالبانو تر اغیزې لاندې ساحه کې په افغانستان کې اوسیده. طالبانو سره ددې چې د افغانستان په ډیره جغرافیایي ساحه او د افغانستان د نفوسو پر اکثریت حاکمیت کاوه، خو دولت یې یوازې د پاکستان، سعودی عربستان او قطر لخوا په رسمیت پیژندل شوی و. نورو هیوادونو د دوی دولت په رسمیت نه پيژاند. په ملګرو ملتونو کې د افغانستان چوکۍ هم د برهان الدین ربانی د حکومت له استازي سره وه.

لنډه دا چې امریکا ددې پیښې د غچ اخیستلو په خاطر په افغانستان کې د بن لادن د شتون او ښکار کولو له کبله د انګلیس په ملګرتیا په افغانستان نظامی یرغل وکړ، د طالبانو رژیم یې ړنګ کړ. د هغوی تر یرغل وروسته د څو ورځو په اوږدو کې ملګرو ملتونو د افغانستان د موضوع په اړه پریکړه وکړه او په افغانستان کې یې د دولت او نظام د جوړولو دنده پخپله غاړه واخیسته.

له دې پریکړې سره بې له ځنډه د نړیوالې ټولنې لخوا موضوع داسې واوښته چې په افغانستان کې دولت نشته او یا افغانستان د مشروع قوی مرکزي دولت او منظم سیاسی انتظام له کمبود سره مخامخ دی. څرنګه چې د ملګرو ملتونو له دندو څخه یوه دا هم ده چې له هغو هیوادونو سره د سیاسی نظام او مدرن دولت په راجوړولو او غښتلتیا کې مرسته کوي، کوم چې دولتی سیستم یې له کاره لویدلی او یا ضعیف او ناکاره دولتونه ولري او د داسې ناکاره ، ناکام او ضعیف دولت شتون د همغه هیواد د خلکو د ځان او شتمنیو مصئونیت نه شی نیولای، خلک یې پخپل منځ کې په جګړو اخته وي، د کار موندنې، د ژوند د معیشت د تأمین او  د ټولنیز پرمختګ شرایط نه شی ورته برابرولای. په معین هیواد کې د کارنده دولت نه شتون او یا د داسې ضعیف دولت موجودیت چې پخپله ټولنه کې حکم ونه شی چلولای، د بې نظمیو او انارشۍ مخه ونه شی نیولای؛ کیدای شی چې د سیمې او نړۍ له پاره د خطر او نا آرامۍ منبع شي. نو ځکه باید د ملګرو ملتونو نړیواله موسسه ورسره د مشروع، قانونمند او توانمند دولت په جوړولو او غښتلی کولو کې مرسته وکړي. په دې وخت کې زموږ د هیواد له پاره هم موضوع داسې مطرح شوه چې افغانان پخپله خپلې ستونځې نه شی حل کولای، له جګړو لاس نه اخلی او یو مشروع  قوی دولت نه شی جوړولای، نو ځکه لازمه ده چې د ملګرو ملتو تر حمایت لاندې او د نړیوالو په مرستو ورته مدرن او غښتلی ټولنیز، اقتصادي او سیاسي نظام جوړ شي.

د همدې حقوقي، تیوریکي او نظری طرحو تر سیوری لاندې امریکا او ناتو خپل پوځي شتون په افغانستان کې توجِهْ کړ او توجِهْ کوي یې. له ۲۰۰۱ م کال را پدې خوا د امریکا او ناتو د نظامیانو موجودیت او د یوناما په «چوکاټ» کې د دولت په جوړولو او د افرادو په مقررولو او لرې کولو کې د امریکا امر او نهیې د هیواد د اشغال علامه نه بولي، بلکې د ملګرو ملتونو د واکونو په چوکاټ کې د نړیوالو مسئولیتونو، دندو، او پریکړو د تطبیق وسیله ګڼي. کله چې د بن کنفرانس د ملګرو ملتونو د پریکړې پربنسټ او د هغو تر مدیریت لاندې جوړ شو، د افغانستان له پاره یې د یو لړ کارونو د انجام له پاره وعدې او پریکړې وکړې چې په راتلونکې لیکنه کې به ورباندې بحث وکړو.

نور محمد غفوری

20.06.2020

 

موقت حکومت، که جمهوري نظام ته توطئه؟

16/06/2020                                              ليکوال محمدالله ساپی

تر یوکال زیاته  موده کیږي چې د موقت حکومت خبیثه ارواح،  د ارګ پر سرڅرخي، او د افغانستان  جمهوري نظام ته دیوڅرګند ګواښ په توګه، کله نا کله د سیاستوالو په خبرو کې ځان څرګندوي. داسې ښکاري، چه  د موقت حکومت، سرپرسته اداره او یا عبوري حکومت په نامه ، سیاسی او تبلیغاتي کمپاین د آی اس آی او سي آی اې د یوې ستراتیژي په توګه طرح شوی پلان دی او پلي کول يې قدم په قدم روان دي. نو ځکه، هره پلا چه د پاکستان او امریکې د استازو کتنه وشي او یاخو دوۍ کابل ته راشي،  نودا بحث په میډیا کې  تود شي. پر دې سربیره، د ډاکتر اشرف غني  داخلي او بهرني رقیبان په هر فرصت  کې د عامیانه اصطلاح  پکارولو سره،  ده ته «د سولې په خاطر ، د قربانۍ»  وړاندیز کوي،  چه  د برلاسوسیاسی لوبغاړو د  شطرنج حرکتونو ته ورته ده.  راځۍ چه دداسې « قربانۍ» او د موقت حکومت د وړاندیزونو  پایلو ته نظر واچوو:

په داخلي او خارجي میډ یا کې، چیرته چه د لویو زبرځواکونو اغیزمن لاس دی، د دوکتور اشرف غني پرضد زهرجن تبلیغ  کیږي، چې ګنې ولسمشر د سولې  پروسې ته خنډ دی او مانع ایجاد وي، بی ګټې انتخابات يې وکړل،  د طالب زندانیان يې سمدلاسه خوشې نه کړل، د متقابلو حملو امر يې ورکړ،  یا برعکس د قتلونو مخنیوی نشي کولی، انحصاري سیاست چلوي، چوکې ساتي، مخالفین يې نه مني، قرباني ته حاضر نه  دی او داسې نور…. نو که دی ګوښه شي  هر څه به سم شي، طالبان به سوله وکړي،   جمهوری نظام به ثابت پاتې شي، افغانستان به ګل او ګلزار شي.

 دا هغه  ریکاټ دی چه  ۲۸ کاله دمخه  د پاکستان د آی اس آی  او امریکې د سی آی اې  له خوا  په ډاکتر نجیب پسې غږول کیده ، هغه وخت  دا پلان ښه وچلیده او نن بیا هماغه پروپاګنده  پیل شوی ده، په دې توپیر سره چه  اوس  روس او چین هم د پاکستان او طالبانو په  خوا ولاړ دي.  یواځې هند، د ملګروملتونو سازمان او د اروپا د اتحاديې ځینې مشران د اشرف غني د سیاست په ملاتړ کې دي.

ـ تاریخي تجربه ښيي، چې هرکله د وسله والو  متخاصمو ډلو په شتون کې  جمهور رییس استعفاء وکړي، او نوی  ولسمشر ، تر هغه چه خپل نظم ټينګوي، زیات شمیر کورونه ، بازارونه او سرایونه به د چورګرو له خوا تالان شي. په زرګونو خلک به ووژل شی . د هر کوچني دولتي بدلون سره به مو د سرای شهزاده په وارو وارو لوټل  له یاده نه وي وتلی !  د کاغذ پر مخ به د موقت حکومت له خوا ډیری دستورونه ولیکل شي، خوهغوی چې د چور او تالان پخې تجربې لري ښې بهانې موندلی شي څو د نوو  چارواکو له فرمانونو څخه سرغړونه وکړي.

د دوکتور نجيب الله استعفاء ته مجبورکولو او د مجاهدينو د مؤقت حکومت خونړی او له جناياتو ډکه تجربه د هر افغان په ذهن کې حک ده . داخلی جګړې، ښکلی او تاريخی کابل د اور په جهنم بدل کړ . د اسلام په نوم مختلفو وسله والو تنظيمونو د شخصی او عامه شتمنيو د چور او تالان او د خلکو د قتل عام تر څنګ داسې بګنوونکی جنايتونه تر سره کړل چې د بشريت په تاريخ کې يې ساری کم ليدل کيږي .

  د خپل وطن ترخه  تجربه مو یاده کړه،  زمونږ د ګاونډي هېواد د هغه زمانې د شوروي اتحاد تاریخ ته  به هم یو نظر واچوو،  چې د ۷۰ کلن  سوپر پاور هیواد، د دویمې نړیوالې جګړې د ګټونکي نظام ،  دولتي اړيکي هغه وخت په آنی توګه وشليدل، کله چې ولسمشر ګرباچوف استعفاء ورکړه . او لوی شوروي هېواد  په څو ورځوکې په پنځلسو ټوټو وويشل شو.  شوروي دولت  په افغانستان کې ماتې سره مخامخ شو. داسې ماته ویتنام کې امریکې هم خوړلې وه، خو د امريکائيانو له وتلو وروسته د ويتنام برحال ولسمشر د خپل هيواد چارې داسې سمبال کړې چې د افغانستان د تراژيکو او ويرجنو پېښو په سرنوشت ګرفتار نه شول. اړین ده چې وویل شي، شوروي دولت د ګرباچوف او ک ج ب  ترمینخ د فکري اختلاف او د هغه د استعفاء له امله  ویجاړ شو.

نتیجه : په هر نامه  او بهانه  چې ولسمشراشرف غني استعفا او «قرباني» ته اړکړی شي، تاوان يې  افغاني ټولنې ته رسیږي. دی خو اکادیمیک او پیژندل شوی نړیوال شخصیت دی، په کومه نامتو موسسه کې به  ښه کار ومومي  او آرامه  ژوند به پیل کړي. خو د ولسمشر «قربانی»، طالب وسله والو ته د فاتحانه راتګ پیغام دی او په دې ډول به د سولې مذاکرات د خونړيو جګړو تر سیوري لاندې د رادیکال مذهبي فیصلو په لوري  حرکت ومومي. دلته سوال د  اشرف غني په فزیکي شتون او یا نه شتون کې نه دی، سوال د هغه سیستم په هکله دی، چې  د سولې په مذاکراتو کې زیږول کیږي. که د مخه  مالوم وي چه اشرف غني قربانی دی، نو سیستم  به  د شریعت د قوانینو د تقویت په لوري مینځته شي،  او هغه  مهال به د ولسمشراو څو تنو روښان اندو رهبري کونکي مقامونه،   جهادي یا طالبي رهبرانو ته  په لاس ورشي،  کوم چه په طبعي ډول  د سیاسی اسلام  او جهادي ارزښتونو  د ټینګولو او ترویج  پلویان دي. مانا دا چې دا  به يواځې د څو رهبری کوونکو مقامونو تغير او تبديل نه وي، بلکې د مدني سازمانونو او دموکرات پلوه ګوندونو فعالیتونه به کمزوري کړای شي،  د بیان آزادۍ، د هنر، موسیقي او تلویزیونونو پروګرامونه ، د ښځو او نجونو  کار او تعلیم به د شریعت په  قید او بند کې راشي. او دا  د  ډیر ښه  حالت تمثیل دی، چه د ډانګ، لښتو، کیبل کاري، لاس پریکولو او سنګسار نه پرته  فضا کې به دولس په برخه وي.

همسایګان، به د اشرف غني د  جنجالونو څخه، د اوبو د مهارولوپرسر، ایراني او پاکستاني فرهنګ د خپرولو د مخنیوی، د سرحدي کړکیچونو لانجه او داسې نورو مزاحمتونو د ختم سره د آرامۍ او خوښۍ احساس وکړي. پاکستان او ایران به د خپلو ملي پلانونو سره سم،  کرار کرار افراطي  ډلې ، داعش، لشکر طیبه، فاطمییون او نور تروریستان  مونږ ته استوي، چه اسلامي دولت د هغوسره په جنګ اخته وي او د یو غښتلي نظام د جوړولو فرصت  ترلاسه نه کړي.

د امریکا متحده ايالات،  چې د اشرف غني څخه دده د نافرمانیو، د امریکايي لومړيتوبونو په وړاندې د افغانی ګټو د طرح کولو ، د آی اس آی  افغان ضد ستراتیژیو سره د نه توافق له امله او د مستقلو اقتصادي پروژو د طرح کولو په دلیل خوابدی شو ، د يوه ځواکمن افغان دولت د جوړيدو، د نشه ای توکو او تروريسم سره د مبارزې د  رسمي ژمنو  څخه په شا شو.  پاکستان ته يې مخه کړه، دوتلو قرارداد  يې لاسلیک کړ، چه ګوندې انتخاباتو کې بری تر لاسه کړي او خپلې ماتې جبران کړي،  نو هرڅه يې پاکستان ته وسپارل، هلته د تروريسم د توليد او صدور له بربنډو مرکزونو او اردو ګاوو پرسريې سترګې پټې کړې او طالبانو ته يې د امریکې د ګټو دساتلو په بدل کې غوړې وعدې ورکړې.  اوس،  هسې چه پاکستان او ایران غواړي ، امریکې ته هم یو ضعیف، بیرته پاتې او اړافغاني نظام جوړول پکار دي، چه  پاکستان پورې به تړلی وي.  په راتلونکي کې د امریکې، روس، پاکستان او چین د  جوړجاړیو په نتیجه  کې به  د سیمې اقتصادي پروژې جوړیږي او  اسلامي دولت ته به  د تطبیق په موخه سپارل کیږي.

د لیکنې موخه دا ده، څو د مؤقت حکومت د جوړیدو او د اشرف غني د « قربانۍ»  د ګواښه ډک اړخونه وڅيړل شي. هغو شنونکو، مبصرينو او مبلغانو ته کوم چې د موقت حکومت جوړښت  او د اشرف غني مخکې له مخکې  استعفا،  د سولې له پاره اړين شرط بولي ، بايد څرګنده شي  چې  د دوی دا اشتباه به هیواد او خلکو ته  خورا غمجنې او جبران نه منونکی پایلې ولري. بايد په عقلانيت سره د خپلو ځان غوښتنو او عقدو له پنجو نه په خلاصو ماغزو، د تراژيدۍ تر پیښیدو د مخه ګواښونه وپيژنو او د موجوده سياسی نظام د ساتلو په هوډ سره يو لاس او متحد شو.  په همغږۍ کې کولای شو د دې خطرناکو ګواښونو مخه په ميړانه سره ډب کړو. مننه.  ۲۸/۳/۱۳۹۹

آيا ما یک ملت بیدار هستیم ؟

همینکه ما نابسامانی ها را احساس می کنیم، همینکه برای بهبود آن کمر همت می بندیم، همینکه آواز اعتراض بلند می نمائیم، نشانه آن است که ما خواب نیستیم.
 اما آنچه ما مردم افغانستان را خراب و ویران کرده است، فقر شدید و اختناق بی مانند در نتیجه جنگهای متواتر و   جنگ های داخلی و اختناق و متعاقب آن سرازیر شدن  سیل پول مفت، رایگان و بی حساب برای بازسازی بود که تار و پود جامعه ما را از لحاظ معنویت سست ساخته است. در زمان بازسازی تا جایی زیاد کوشش گردید که معیار های انسانیت، لیاقت و حقانیت با پول بادآورده شده ، قدرت و چوکی معاوضه و معامله  شود. که در نتیجه رابطه های سطحی، قومی و حتی قریه ای جای ضابطه ها و دید ملی را گرفت. رفاقت ها با مدعا همراه شد، دموکراسی با  رنگ بدل در کشور به نمایش آمد.
آنچه از ثروت های مادی و معنوی را که ویران کرده ایم شوربختانه هنوز نتوانسته ایم بدیل منطقی و اصولی آنرا دریابیم و اعمار نمائيم.
با آنکه خانه‌ ها آباد شدند، سرک ها ساخته شدند، حتی باغ های  طوفان زده  دوباره سبز شدند ولی نفرت، خود خواهی، به جان هم زدن، فریب و دغا، فرهنگ زور، معاملات پولی در مقرری ها و  سیاست هنوز هم نتوانسته است جایش را  به محبت، تواضع، صداقت و راستکاری، بی ریایی  و وطن‌دوستی بی قید و شرط بدهد.
ولی ما همه می‌دانیم که بازسازی  یک پروسه طویل المدت است.  بدون شک ویرانی های مادی میتواند زودتر  آباد شوند ولی روان های زخمی و حس بی اعتمادی، به محیط با امن و مطمئن نیاز دارد تا دوباره به تعادل بیاید. در اینجا شعار جنبش نجات افغانستان از  بحران دقیقا صدق می کند  که ” صلح نیاز زندگی باهمی  و  آشتی ملی روح زندگی باهمی میباشد” .
   ما و شما هنوز در آغاز تدارکات صلح یعنی آنچه را که شدیداً به آن  نیاز مندیم ، قرار داریم، ولی هدف غایی دمیدن روح  زندگی باهمی است که آن عبارت از  آشتی ملی میباشد. تا در نتیجه مستقلانه ولی همه باهم به پا ایستاده شویم، همدیگر را بازو بدهیم که بایستیم تا جامعه به حیث یک ارگانیزم زنده و مرتبط باهم نفس بکشد، داد و ستد صادقانه داشته باشد و همه باهم یکجا تعریف مشترک از منافع ملی را داشته باشیم.  روح زندگی باهمی یعنی  آشتی ملی  باید به حیث جزء از روزمرگی های ما در همسایگی، محل کار، تربیون سیاسی، وسایل اطلاعات جمعی و داد وستد همانند روح در کالبد جامعه تبدیل شود.
آنگاهی که آشتی ملی سربلند کند، نفس تازه  در تن بیمار جامعه ما می دمد، آفتاب معنویت وطن بار دیگر طلوع خواهد نمود و آن وقت  ما به اصل خود خواهیم رسید. یعنی انسان  بودن  بار دیگر ملاک باهم بودن خواهد شد.
پوهندوی شيما غفوري

د هېواد وضعیت کوم لوري بدلون کوي؟

norvhab
نوروهاب څپاند
له هغې ورځې چې انګریر ، پنجابي او مولا په شریکه د افغانستان پر خلاف تیری پيل کړ ، د اولي ورځې څخه یي د افغانستان د لاندې کولو له پاره د مختلفو روایتونو کار اخیستی. په ۱۸۵۷ کال کله چې په دیوبند کې د انګریزانو خلاف قیام وشو د شا ولي الله زوي شا عبدالعزیز د فتوا له مخې د انګریزانو په ټولو نیولې ځمکو کې دارالحرب اعلان شو . له دې فتوا بیا په افغانستان کې امریکا، پاکستان او انګریزانو په شریکه ډيره ګټه پورته کړه او د روسانو په راتګ افغانستان دارالحرب اعلان شو . تر نن پوري چې د افغانانو کومه وینه تویږي، مذهبي اساس یي هماغه فتوا ده چې د انګریز پر خلاف شوي وه او اوس په مهارت د پنجاب، انګریز او امریکا په توسط یو مسلمان د بل مسلمان وینه تویوي او نوم پرې جهاد ږدي. د انس حقاني خبره چې که سوله راشي بیا به هم جهاد جاري وي مانا دا چې که د بهرنیو ځواکونو محدود ټولګي په افغانستان کې موجود وي، یا ډموکراټ ملي ځواکونه او عناصر د دموکراسۍ له پاره په مبارزه بوخت وي، د هغوئ په وړاندې به هم د جهاد چغه ایستل کیږي او هغه افغانان به هدف نیول کیږي چې د پاکستان ایران او نورو بهرنیو هېوادونو له ناوړه نیتونو پرده پورته کوي. د امریکا طالب هوکړي د پلې کېدو له پاره په هڅو کې لیدل کیږي چې د واک د یوه داسې مثلث له پاره مبارزه روانه ده چې یوه ضلع یي طالب، بله یي جهادیان او بله یي تکنوکراتان او دموکراسې پلوه تشکیلوي. په دې مثلث کې هره شیبه د دې امکان شته چې طالب او جهادي د مذهبي سمت ګیرۍ له مخې د عمل د یووالې واحده کړنلاره غوره کړي، تکنوکراتان او دموکراسې پلوه له صحنې وباسې. د طالب او جهادیانو تر منځ اوسنی نږدیوالی چې د طالب غوښتنو منلو ته حکومت او افغاني ټولنه اړباسې یوه غوره بیلګه بللی شو . په واک کې د تکنوکراتانو او دموکراسۍ پلوه شخصیتونو او ځواکونو د پاتې کېدو سره پاکستان، ایران، روسییه او ځينې نور هېوادونه ځکه موافقت نه شي کولی، چې د دوي نسبتن مترقې پروګرامونه او پالیسۍ د ذکر شوي هېوادونو له ګټو سره ټکر کوي. له دې امله پياوړی او سوله ایز افغانستان د پورتنیو هېوادونو په ګټه نه دی. په دې موخه اوس د هېواد دننه دوه بلاکونو طالب جهادي او تکنوکرات دموکراسۍ پلوه تر مینځ سخته مبازره جریان لري. له وړاندې څخه د طالب جهادي بلاک ملاتړ ته په سیمه کې فعالیتونه هڅول کیږي، د لوبې د ادامې په خاطر طالبان د سولي پلوي او د سولي مخالف ( ولایت طالبان ) نوي نومونه او هویتونه غوره کوي . د داعش فعالیت له خټيځو سیمو د هېواد نورو برخو ته انتقالیږي. د طالب امریکا هوکړې ته په کتلو ویلی شو چې طالب یرغلونو ته ادامه ورکوي، هوکړه له نظر غورځوي، خو د افغان حکومت په زورولو سره د بهرنیانو له خوا هغوئ نازول کیږي. د تکړه او بیداره ساتونکو څخه نیولې بیا تر مهمو چارواکو، دینې وتلو عالمانو ، د قوم مشرانو ، د ژورنالیسم او رسنیو وتلې تخنیکرانو او کارکوونکو د وژلو او ټپې کولو روان بهیر ښيي چې د طالب تر راتګ پوري له ډيرو هغو هوښيارو څيرو چې طالب ننګوي ډګر خالې شي. ځکه د یاد شوي شخصیتونو په شتون کې طالب نه شي ځان برجسته کولی.له جوړیدونکو ذکر شوي بلاکونو څخه په کور دننه او بهر ملاتړي شته. امریکا، پاکستان، ایران روسییه او تر یوي پولې چین د طالب جهادي بلاک په ملاتړ کې دی. ځکه د دوحي خبرو کې طالبانو منلي چې د ایغور ، اوزبیک، چیچین اسلام پاله غورځنګونو او په ټوله کې د ترکستان د اسلامې جنبش څخه ملاتړ نه کوي او د داعش په ګډون به هغوي نه پریږدې چې چین، روسیي او منځنۍ اسیا ته امنیتې ستونزې پيدا کړي. په دغه کاذب تعهد اوس د سیمې او نړۍ یو شمیر هغه هېوادونه چې د لوبې فعال غړي دي، طالب جهادي بلاک ته د واک د احتمالې لیږدولو په موخه د افغانستان د اساسي قانون د تعدیل په ګډون له یو شمیر نورو لارو څخه د استفادي امکان تر کتنې لاندې دی.
د عبدالله عبدالله او ملګرو زور اچونې ته که وکتل شي، مالومیږي چې طالب جهادي ګټي په یوه لیکه واقع شوي او د بهرنې ملاتړ په مرسته غواړي په تکنوکراتانو او دموکراسۍ پلوه خوا فشار زیات او هغوئ څنډي ته کړي.
تکنوکراتان او دموکراسۍ پلوه خوا که څه هم له ورایه د چارو واګې په لاس کې لري، خو د امریکا طالب د هوکړي په تطبیق کې له قانوني حدودو څخه په سر غړولو مجبوریږي چې له یوي خوا په خپلو کې د ټاکلي برنامې د نه پلې کېدو اړوند په ناندریو اخته او له بلې خوا خلکو ته د ورکړي وعدو په تطبیق کې شاته پاتې کیږي. که څه هم چې تکنوکرتان او دموکراسې پلوي په نړیواله کچه د اروپا اتحادیي، هندوستان او ملګرو ملتونو سازمان له نسبې ملاتړ څخه برخه من دي، خو د مقابل لوري د تشدد او زور اچونې او د هغوئ د نړیوالو ملاتړو له اغیز ښيندنې څخه ښکارې چې روانه سیالې ډيره سخته ده او بریالیتوب یي پوره پوهه، مهارت او ګړندیتوب غواړي.
په داسې شرایطو کې تکنوکرات دموکراسۍ پلوه خوا هله ډاډمن او بریالي مخته تللی شي، چې په هېواد کې د شته ملي وطنپالونکو او ډموکراټيکو ګوندونو ، سازمانونو ، ډلو ، ګروپونو او شخصیتونو په راجلبولو او فعالولو سره خپل بلاک پياوړی کړي. د هغوئ له مینځه یو شمیر پاک لاسې کدرونه دولتي حساسو موقفونو ته ورسوي. په دې صورت کې به له یوي خوا په دموکراسۍ بلد او باورمن خلک د دموکراتیک نظام د پياوړتیا له پاره کار وکړي، پاک لاسی فرهنګ به په ادارو کې رواج شي او له بلې خوا به د چارو د پلانګزارۍ او پلې کېدو په برخه کې کوټلې ګامونه اوچت شي او د طالب جهادې پردې فرهنګ بدیل نمونې به ټولني ته په پرتله ایزه توګه وړاندې کړي.
که څه هم چې بهرنیان په ټوله کې له دموکراتیکو او وطنپالونکو څخه، دمدرحاله له دې امله چې د هغوئ هري غوښتنې منلو ته تیار نه دی، ښه زړه نه لري. خو په اوږده واټن کې طالب جهادې خوا د ایران ، ترکیي په څير بهرنۍ پالیسۍ غوره کولو له امله کولی شي نړیوالو ته زیاتې ستونزې راولاړي کړي، بنا پر دې چانس شته د یوه قوي دموکراسۍ پلوه بلاک په جوړولو سره د هدفمن رقابت له لارې د خلکو او نړیوالو زړه خپل کړل شي.

 

Formulärets överkant

 

کابوس

شیما غفوری

خواب می بینم زمین لرزان شده

طفل روحم چون گلی پاشان شده

خواب می بینم که گرگان دره

قاضی و مشاطه و دربان شده

خواب می بینم که خورشید نیمه است

نیم دیگر لاش قبرستان شده

خواب میبینم شمالک ممنوع است

جای آن گرمای تابستان شده

خواب می بینم که آب افتاده است

قطره، قطره زیر پا پنهان شده

خواب می بینم که کوه با ابهتش

خوردترک چون لانۀ زاغان شده

خواب می بینم که هر جا ناله است

قیل و قالِ محشر یزدان شده

خواب می بینم که رنگ آسمان

در سیاهی قیر تر از آن شده

خواب می بینم که جنگ است و شتاب

 آدمی در شعله ای بریان شده

خواب می بینم سحاب ما عقیم

ابر ها بی برف و بی باران شده

خواب میبینم زخشکی زمین

چاک و چاله طوق هر بوستان شد

خواب می بینم که دود تیره ای

از زمین شهر ما فوران شده

خواب می بینم که مهتاب خیال

در فضا بیراه و سرگردان شده

خواب میبینم که میمیرم زغم

گویی دنیا صحن قبرستان شده

این همه خوابم چه ترساند مرا

واقعیت های وطن این سان شده

تا همه با یک صدا و یک مرام

برنخیزیم ملک ما ویران شده

صلح و آشتی گر نیاید در میان

دشمنان گرز و وطن سنگدان شده

 جرمنی 05.06.2020